Gia Đình Mũ Đỏ Việt Nam
Vùng Thủ đô Hoa Thịnh Đốn và Phụ cận
Xã Luận
Chủ đề:
tiếng việt
Tác giả:
Nguyễn Thị Ngọc Dung
Bấm vào đây để in ra giấy (Print PDF)
Tiếng
Việt nhiều khi rắc rối, mà rắc rối trước tiên đó là chính
tả. Một tác phẩm văn thơ thường hay bị soi mói cái rắc rối
đó trước tiên, rồi từ suy luận, người ta nhanh chóng chuyển
thành suy diễn để nhận xét cả một tác phẩm.
Chữ
“dòng” hay “giòng” chẳng hạn: dòng sông hay giòng sông? Dòng
dõi hay giòng dõi?
Khi luận bàn văn chương thì cũng
chẳng nên phê phán theo kiểu “tầm chương”, dễ trở thành máy
móc, mà không khéo sẽ trở thành... hết cả văn chương.
Vì ngôn ngữ còn có khi biến hoá nên cũng khó để cho vào
“khuôn phép”, mà người đời thường có khuynh hướng dễ dãi,
chỉ căn cứ vào người đi trước viết thế nào, rồi cứ thế viết
theo. Ngôn ngữ có tính “linh động”, ước lệ, nên cứ dùng
nhiều thành ra... đúng. Đúng–Sai có những trường hợp thật
quả là khó nói.
Trong khi đó, người đọc lại hay có
khuynh hướng phê phán –thậm chí phê phán một cách vội vã–,
hoặc tỉ mỉ một cách không cần thiết, nhưng lại không quán
triệt mọi khía cạnh. Đã thế, còn có những trường hợp ý kiến
của nhiều người chẳng qua chỉ là... lặp lại ý kiến của một
người, thay vì có nhận xét riêng. Cái nhìn, do đó chưa được
thấu đáo.
Nhưng cũng có trường hợp Đúng–Sai về chính
tả nhận ra rất rõ. Ví dụ, chữ “hiu hiu” để chỉ gió thổi nhè
nhẹ, thoang thoảng. Mà nếu viết là “hiêu hiêu” thì quả là
sai. (“hiêu hiêu” để chỉ thái độ tự đắc, ngạo mạn).
Ngủ “thiu thiu”... không thể viết là “thiêu thiêu” (thiêu
đây là đốt, khác hẳn với “thiu thiu ngủ”, hay “buồn thiu”,
“thịt thiu”...)
Tiếng Bắc có thể coi là “chuẩn” cho
cả nước, nhưng cũng không phải là đã thập phần hoàn hảo. Vì
khi viết thì thường là đúng, các dấu sắc, huyền, hỏi, ngã,
v.v. rất chính xác. Tuy nhiên, khi nói hay đọc, người Bắc
thường không phân biệt rõ những chữ như s–x, ch–tr, r–gi–d.
Ở một số vùng, lại còn lẫn lộn chữ l–n. Có điều, nếu đọc
không phân biệt được, mà viết vẫn đúng thì không thành vấn
đề, vì ý nghĩa vẫn bảo đảm. Thì không thể bảo là sai được.
“Rượu” phát âm giọng Bắc nghe như “diệu”, sai chút không
sao; người ta vẫn có thể hiểu được. Nhưng nếu viết là
uống... “diệu” là không đúng. Hay, nếu là người Bắc như tôi,
mà đọc “rượu” là “dượu” (chữ “r” thành chữ “d”), nói đã sai
rồi, mà khi viết tôi cũng viết sai. Tôi thích uống... diệu
vang thì coi không được tí nào. Cái sai phổ biến nhất là chữ
l–n. “Đi lối này” mà viết thành “đi nối này” trên bảng chỉ
dẫn cho khách đi đường. Nói sai, thì còn thông cảm đuợc,
nhưng viết sai thì khó chấp nhận. Những người trẻ lớn lên sẽ
học ngay cách viết ấy, nếu không lưu ý, không khéo sẽ trở
thành... truyền thống mất! Quả là không có lối thoát.
Tiếng Nam, tuy không có cái sai giống như thế, nhưng lại
sai ở chỗ khác. Những chữ đọc sai, nhiều khi đưa đến viết
sai thông thuờng là hỏi, ngã, v–d, c–t; qu–gu. Đặc biệt,
những chữ khó phân biệt đối với đa số người Nam, là những
phụ âm cuối n hay ng. Chẳng hạn, hai chữ choán (không có g ở
cuối) và chữ choáng (có g): Chữ “choán ngợp” đọc sai, rồi
viết sai thành “choáng ngộp”, “choáng váng” thành “choán
ván”. “Uốn nắn” viết thành “uống nắng”; “ngắt” viết ra
“ngắc”: “Ta ngắt đi một chùm hoa thạch thảo”, mà lại viết là
“Ta ngắc đi...”, thì kể cũng “tội” cho ngôn ngữ. Cho nên,
lưu ý cách viết cho chính xác, rất quan trọng. Biết, để sẽ
không bị sai, chứ không phải để phê phán. Lại càng không nên
để cho cái chủ quan của mình... tác động lên những gì mình
nhận xét.
Nhưng điều quan trọng tôi muốn nói ở đây là
dù tiếng Nam hay tiếng Bắc, dù nói đúng hay nói không chính
xác đi nữa, vẫn có thể chấp nhận được. Và hơn nữa, vẫn có
thể cảm thông được với “tính cách địa phương” của ngôn ngữ
một vùng (phương ngữ), dù là cùng trên mảnh đất quê hương.
Miễn là, khi viết, phải cần viết đúng. Nếu không, sẽ vô
nghĩa; hoặc hoá ra nghĩa khác, làm sai ý của ngưòi muốn
viết, hay muốn nói. Đọc sai cũng còn có thể chấp nhận được,
chứ viết sai: “Tôi ăn cơm... gồi”, thì làm sao hiểu?
Thực ra, ngôn ngữ nào cũng có những cái rắc rối... lặt vặt
như thế. Và những nhận xét trên đây chỉ là tổng quát. Ngoài
ra, vẫn có những ngoại lệ. Đã có những trường hợp, người
Trung hay người Nam viết chính tả rất chính xác, dấu hỏi dấu
ngã đâu vào đấy, “n” hay “ng” đặt đúng chỗ... Cho nên cũng
còn tuỳ. Nói chung, theo quan điểm cá nhân, người viết cần
viết cho đúng, chính xác về ngữ vựng (vocabulaire) trước
tiên. Còn văn phong lại là chuyện khác. Gọn gàng, nhưng
không có nghĩa là phải đóng khung, cứng ngắc. Nhất là khi
luận bàn văn chương thôi, chưa nói đến phê bình văn học, thì
cũng chẳng nên phê phán theo kiểu “tầm chương”, dễ trở thành
máy móc, mà không khéo sẽ trở thành... hết cả văn chương.
Tôi quan niệm đơn giản, đọc một áng văn, tôi thích có
một cái nhìn “thoáng” hơn, để còn chú ý đến cái hồn của bản
văn. Tôi thường chú ý nhiều về tư tưởng, tình cảm gói ghém
trong đó. Và, lẽ dĩ nhiên là cách viết văn có hay, có khúc
chiết, lôi cuốn hay không.
Nhưng nếu viết sai chính
tả trầm trọng đến nỗi làm sai ý câu văn, hoặc cả đoạn văn.
Hoặc bản văn ấy, chữ dùng tối nghĩa, khiến cho người đọc
hiểu mập mờ thì có thể coi là không chấp nhận được.
Mặc dù không chấp nhận những kiểu viết bừa bãi, sai chính tả
trầm trọng, tôi vẫn dành sự thông cảm cho những tiếng địa
phương, những chữ cổ, và không tính (count) những tiếng lóng
(slang). Nói sai thì còn thông cảm được, do giọng địa
phương. Thành thử cũng không dám phê phán họ, dù rằng, chính
bản thân dùng từ ngữ, thì vẫn phải cẩn thận... Nhưng viết
sai là do cách đọc sai, do giọng nói địa phương – như đã nói
trên – khiến cho sai lạc cả ý nghĩa, thì thật là khó chấp
nhận được. “Bút sa, gà chết” là ở chỗ đó.
Nêu lên
những vấn đề trên về ngôn ngữ Việt Nam không phải để phê
phán; mà là để lưu ý; và nếu cần, ngăn ngừa cho cái sai khỏi
phổ biến ngày càng trầm trọng. Bởi lẽ địa phương nào cũng có
cái sai, cái đúng, nên phải rất tinh tế. Chỉ cần một chút
quan tâm với ngôn ngữ Việt cũng đủ ý thức được trách nhiệm
trong lời nói và chữ viết hàng ngày. Và mặc dù ngay chính
bản thân có tự tin đi nữa, cũng vẫn phải cẩn thận... cho
chính mình. Nhưng quan tâm thế nào cho chính đáng? Một áng
thơ nổi tiếng như Truyện Kiều mà cũng đã từng bị người ta
đem ra mổ xẻ bằng một cái nhìn méo mó, và đòi phải sửa thế
này hay thế kia xem ra đã là quá đáng.
Đứng về mặt
ngữ học mà nói, thì vì ngôn ngữ bao giờ cũng có tính cách
phổ biến và ước lệ, nên có những trường hợp một chữ dùng mới
đầu có thể không đúng, nhưng vì “đại chúng” dùng nhiều, dùng
miết thành quen. Thế là “người đúng” không kịp... lên tiếng,
thì chữ dùng “sai” hay “thiếu chính xác” kia đã bay quá xa,
thế là đành chấp nhận luôn... Từ đó, chữ đó trở thành thứ
ngôn ngữ được dùng trong đời sống và khi viết cũng viết
(sai) như thế....
Giá như Việt Nam có đưọc một quy
luật cụ thể về ngôn ngữ thì còn gì bằng; vì như vậy chỉ việc
căn cứ vào đó để tìm ra đáp số, đỡ mất công phải tìm kiếm.
Nhưng điều này nếu có thì lại... “phản” với quan điểm ngữ
học (là ngôn ngữ đôi khi không cố định, hay bất biến; mà là
ước lệ, và thay đổi để thích ứng với hoàn cảnh).
Xét
cho cùng thì ngôn ngữ chỉ có tính tương đối. Những chữ mới
“sáng tạo” mà không có nghĩa lắm, thì dù có phổ biến được
một thời gian, từ từ cũng sẽ bị... đào thải.
Trở lại
với chữ “dòng” hay “giòng”, nếu suy ra từ chữ Nôm thì dùng
chữ “Dụng” thêm bộ “Thuỷ” vào thì thành chữ Nôm “Dòng” nghe
có lý hơn là “giòng”.
Mặc dù tôi vẫn quen dùng với
chữ “Dòng” để chỉ “dòng sông” hay “dòng đời”. Và chữ “giòng”
để chỉ “giòng dõi”. Tuy nhiên, theo thiển ý, dù là “giòng
đời” hay “dòng dõi” cũng vẫn được. Điều quan trọng là không
sai về ý nghĩa.
Văn chương có cái... phiền là không
chính xác như Toán, để có thể kết luận là... dòng dõi hay
giòng dõi, dòng sông hay giòng sông là sai hay đúng.
Dùng suy luận toán học Đúng–Sai về dòng hay giòng để kết
luận về một tác giả, hay giá trị của toàn tác phẩm thì e
rằng hơi vội vã, và không chính xác. Ý nghĩa là quan trọng
trong trường hợp này.
Nguyễn Thị Ngọc Dung
nguồn:
tiếng lòng ta
thiên sứ micae – thánh bổn mạng sđnd qlvnch
|
hình nền: thắng cảnh đẹp thiên nhiên hùng vĩ. Để xem được trang web này một cách hoàn hảo, máy của bạn cần được trang bị chương trình Microsoft Internet Explorer (MSIE) Ấn bản 9 hay cao hơn hoặc những chương trình Web Browsers làm việc được với HTML–5 hay cao hơn.
nguồn: internet eMail by tqh chuyển
Đăng ngày Thứ Tư, March
26, 2025
tkd Khoá 10A–72/SQTB/ĐĐ, ĐĐ11/TĐ1ND, QLVNCH